Poziom wód gruntowych na działce - jak go sprawdzić?

Czym są wody gruntowe?

Woda na Ziemi występuje w atmosferze - jako para wodna, w chmurach, czy też w postaci opadów atmosferycznych - w zbiornikach wodnych, a także w skałach. Być może pamiętacie z lekcji geografii w szkole, że skały dzielą się na wodo-przepuszczalne i nieprzepuszczalne, a ich warstwy pod powierzchnią często występują na zmianę, jako warstwy wodonośne i warstwy nie przepuszczające wody. Wody gruntowe, o których będziemy mówić w tym artykule, to wody zgromadzone w warstwach wodonośnych położonych blisko powierzchni terenu.

Woda w warstwach przepuszczalnych gruntu pochodzi z opadów atmosferycznych oraz kondensacji pary wodnej z atmosfery bezpośrednio do gruntu. Jej nadmiar odprowadzany – drenowany – jest przez wody powierzchniowe, czyli pobliskie zbiorniki wodne i rzeki lub wykonane przez człowieka systemy melioracyjne. Wody gruntowe należy odróżnić od wód przypowierzchniowych. Te drugie występują na głębokości do kilkudziesięciu centymetrów i ich zwierciadło często styka się z powierzchnią. Zwierciadło wód gruntowych tymczasem znajduje się na głębokości od kilkudziesięciu centymetrów do kilku metrów. Od wód przypowierzchniowych odróżnia je występowanie ponad ich zwierciadłem strefy aeracji, czyli napowietrzenia. Poniżej zwierciadła wód gruntowych występuje strefa saturacji, czyli pełnego nasycenia gruntu wodą. Dodatkowo, wody przypowierzchniowe reagują na jednorazowe intensywne opady, czy kilkutygodniowe okresy suszy, podczas gdy poziom zwierciadła wód gruntowych nie ulega takim zmianom.

Z uwagi na głębokość występowania wód pod powierzchnią ziemi wyróżniamy jeszcze wody wgłębne, które znajdują się poniżej warstw nieprzepuszczających wody, ale pochodzą z przesiąkania wód gruntowych przez szczeliny w tych warstwach, oraz wody głębinowe, które nie mają żadnego kontaktu z wodami gruntowymi, pochodzą często z zamierzchłych epok geologicznych, są wysycone minerałami i bywają ogrzewane ciepłem Ziemi.

Jak sprawdzić poziom wód gruntowych na określonym obszarze?

Poziom wód gruntowych zależy od kilku czynników. Jednym z nich jest głębokość występowania warstw nieprzepuszczających wody, gdyż wody w warstwach przepuszczalnych opadają do najniższego możliwego poziomu. Intensywność opadów atmosferycznych także może mieć wpływ na poziom zwierciadła wód gruntowych, choć nie w ujęciu doraźnym, czy nawet sezonowym, lecz raczej wieloletnim. Jeśli przez kilka lat z rzędu występują susze, poziom wód gruntowych może się obniżyć, a jeśli występują intensywne opady, zwłaszcza w okresie letnim - może się on podnieść. Także tempo drenażu, czy to naturalnego, czy przez człowieka, wpływa na poziom wód gruntowych.

Dla obszaru całej Polski sporządzona została i nadal jest aktualizowana Mapa Hydrogeologiczna Polski, która obejmuje charakterystykę i warunki występowania poziomów podziemnych wód użytkowych, hydrodynamikę pierwszego poziomu wodonośnego, a także dane o jakości wód i ich wrażliwości na zanieczyszczenie. Podstawowym celem prowadzenia MHP jest zapewnienie i zabezpieczenie źródeł zaopatrzenia w wodę dla ludności. Mapy te udostępniane są w skali 1:50000 w sposób jednolity dla całej Polski, co do zakresu i sposobu prezentacji warstw informacyjnych.

Przeczytaj: Jak sprawdzić, czy działka nie leży na terenie zalewowym?

Jak sprawdzić poziom wód gruntowych w terenie?

Wyżej opisane Mapy Hydrogeologiczne dają pojęcie o poziomie wód gruntowych dla danego obszaru, czyli opisują ryzyko występowania wysokiego (od 0,5 do 1,0 m pod powierzchnią terenu) poziomu wód gruntowych. Na ich podstawie można też uzyskać informację, że poziom wód gruntowych w danej okolicy jest niski, to znaczy od 2,0-3,0 m pod powierzchnią terenu, albo nawet więcej. Taka informacja jest bardzo cenna, jeszcze przed podjęciem decyzji o kupnie działki, ponieważ przygotowuje nas na czekające nas w przyszłości konieczne badania czy podejmowanie działań zaradczych - albo wręcz wpływa na rezygnację z zakupu danego terenu ze względu na potencjalne koszty tych działań, które mogą przekroczyć nasz budżet.

Jeśli zdecydujemy się na kupno działki, która położona jest na obszarze zagrożonym występowaniem wysokiego poziomu wód gruntowych, bezwzględnie musimy wykonać badania geotechniczne z oznaczeniem dokładnego poziomu zwierciadła tych wód. Takie badania można także wykonać, jeśli zagrożenia wysokim poziomem wód gruntowych nie ma. Zresztą, decyzję o tym, czy trzeba je wykonać podejmuje główny projektant budynku, analizując więcej czynników związanych z nośnością gruntu, które nie stanowią tematu tego artykułu.

Badania geotechniczne wykonywane są przez geotechnika lub geologa, który dysponuje odpowiednimi uprawnieniami. Polegają one na wykonaniu kilku odwiertów na terenie inwestycji i pobraniu próbek gruntu. Ekspertyza sporządzona na ich podstawie da odpowiedź na kilka istotnych pytań, między innymi o sposób posadowienia budynku. Wpływ na to, jaki rodzaj fundamentów trzeba będzie wybrać mają między innymi: rodzaj gleby, jej nośność i głębokość strefy przemarzania. Poziom zwierciadła wód gruntowych to także bardzo ważna informacja, od której zależy na przykład wybór odpowiedniej izolacji fundamentów.

Jak postępować, gdy mamy do czynienia z wysokim poziomem wód gruntowych?

Przy współczesnym rozwoju technologii budowlanych można powiedzieć, że nie ma rzeczy niemożliwych. Pytanie tylko, jakim budżetem dysponujemy. Zastosowanie wielu nowoczesnych rozwiązań może pozwolić nam na bezpieczne budowanie na terenie odznaczającym się wysokim poziomem wód gruntowych, ale prawdopodobnie będzie nas sporo kosztować. Ponieważ decyzję o zakupie ziemi pod budowę domu, czy też pod innego rodzaju inwestycję, podejmujemy w oparciu o wiele zmiennych, nie możemy jej uzależniać wyłącznie od poziomu wód gruntowych. Warto zatem już wcześniej wiedzieć, jak można sobie z tym problemem poradzić.

Wody gruntowe stanowią zagrożenie dla budynków, ponieważ obniżają stabilność gruntu, czyniąc go podatnym na przemieszczenia i osuwanie pod dodatkowym obciążeniem. Mogą też przeniknąć do wnętrza budynków, gdzie przyczyniają się do powstawania grzybów i pleśni, szkodliwych dla zdrowia przebywających w nim ludzi. Dodatkowo woda ma działanie korodujące - długotrwały kontakt materiałów budowlanych z wodą oraz rozpuszczonymi w niej solami prowadzi do ich niszczenia.

Aby ochronić planowany obiekt budowlany przed tymi zagrożeniami, należy przedsięwziąć pewne kroki. Najważniejsza jest dobrej jakości i prawidłowo wykonana hydroizolacja fundamentów. Warto postawić na wysokiej jakości materiały, takie jak nieprzepuszczalne membrany i masy bitumiczne, które układane warstwami zapewnią solidną izolację przeciwwodną. Dobry konstruktor, w oparciu o badania gruntu może zaprojektować odpowiednie rozwiązania konstrukcyjne dotyczące fundamentów. Zamiast ław fundamentowych można na przykład zastosować płytę fundamentową, która zapewni lepszą stabilność. Można też wykonać fundamenty na palach, dzięki którym budynek będzie wsparty na głębszych warstwach gruntu o dobrej nośności. Warto także rozważyć wykonanie drenażu na części działki, na której ma stanąć budynek. Systemy odwadniające, wykonane z perforowanych rur drenarskich, które zakopuje się wokół fundamentów, będą stale odprowadzać wodę na bezpieczną odległość od domu.

Przed podjęciem decyzji o wykorzystaniu powyższych metod, dobrze jest poznać ich możliwości, jakość i trwałość w praktyce, oraz koszty wykonania i utrzymania. Być może warto kupić tę działkę, która tak nam się podoba, ale leży na trudnym terenie? Najważniejsze, to dowiedzieć się o niej wszystkiego, aby nic nas nie zaskoczyło w trakcie budowy albo gdy już będziemy z niej korzystać.

Przeczytaj: Co sprawdzić przed kupnem działki?