Jak zostać rolnikiem indywidualnym, aby móc kupić ziemię rolną?

Kto może kupić ziemię rolną?

Na początku warto wyjaśnić, czym dokładnie jest ziemia rolna. Zgodnie z art. 461 Kodeksu cywilnego nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w tym także produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

To, czy dana nieruchomość jest rolna, sprawdzisz m.in. w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego lub w raporcie na temat działki na Dzialki360.pl.

Obrót nieruchomościami rolnymi w Polsce reguluje Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego z dnia 11 kwietnia 2003 r. W świetle jej zapisów ziemię rolną może nabyć przede wszystkim rolnik indywidualny. Istnieją jednak pewne wyjątki, które umożliwiają zakup takiej nieruchomości także przez inne osoby. Wszystko tak naprawdę zależy od wielkości nieruchomości, ponieważ:

• nieruchomość o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha – może kupić każdy, również osoba niebędąca rolnikiem, ponieważ taka nieruchomość nie podlega przepisom Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego;
• zabudowany grunt rolny o powierzchni nieprzekraczającej 0,5 ha, który w dniu 30 kwietnia 2016 r. zajęty był pod budynki mieszkalne oraz budynki, budowle i urządzenia niewykorzystywane obecnie do produkcji rolniczej – może kupić każdy, ponieważ taki grunt również nie podlega przepisom Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego;
• nieruchomość rolną o powierzchni powyżej 0,3 ha, ale nie większą niż 1 ha – może nabyć każdy, o ile nie sprzeciwi się temu Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR), który ma prawo pierwokupu;
• ziemię rolną o powierzchni powyżej 1 ha – może nabyć wyłącznie osoba posiadająca status rolnika indywidualnego.

Problemem jest zatem głównie nabycie ziemi rolnej powyżej 1 ha przez osoby, które nie posiadają statusu rolnika indywidualnego.

Jak osoba nie będąca rolnikiem indywidualnym może kupić ziemię rolną powyżej 1 ha?

Jeżeli nie masz statusu rolnika indywidualnego, to ziemię rolną o wielkości powyżej 1 ha możesz nabyć głównie wskutek:

• nabycia jej od spokrewnionej osoby np. małżonka, rodziców lub rodzeństwa – w takim przypadku nie obowiązuje warunek posiadania statusu rolnika indywidualnego;
• uzyskania zgody KOWR – możesz ją natomiast uzyskać wyłącznie po wykazaniu przez sprzedającego, że nie było możliwości sprzedaży nieruchomości rolnikowi indywidualnemu oraz jeśli jako kupujący posiadasz kwalifikacje rolnicze i zadeklarujesz zamiar utworzenia na zakupionej ziemi gospodarstwa rodzinnego;
• uzyskania statusu rolnika indywidualnego.

W niniejszym artykule wyjaśnimy, jak skorzystać z tej trzeciej opcji, a więc jak zostać rolnikiem indywidualnym.

Przeczytaj: Odrolnienie działki - jak przekształcić działkę rolną na budowlaną?

Kim jest rolnik indywidualny i kto może nim zostać?

W świetle przepisów za rolnika indywidualnego uznaje się osobę fizyczną, która spełnia łącznie wszystkie poniższe warunki, czyli:

• jest właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni do 300 ha;
  posiada kwalifikacje rolnicze;
• od co najmniej 5 lat posiada miejsce zamieszkania w gminie, w której znajduje się jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego;
• od minimum 5 lat prowadzi gospodarstwo rolne osobiście.

Taka definicja rolnika indywidualnego widnieje w art. 6 wspomnianej wyżej Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Przepis ten dokładnie precyzuje także poszczególne warunki uzyskania statusu rolnika indywidualnego, które szerzej wyjaśnimy niżej.

Jak uzyskać status rolnika indywidualnego?

Poniżej poznasz szczegółowe wymagania uzyskania statusu rolnika indywidualnego, a także wskazówki, w jaki sposób możesz je spełnić.

Prowadzenie gospodarstwa rolnego

Chcąc uzyskać status rolnika indywidualnego, musisz przede wszystkim wykazać, że osobiście prowadziłeś od co najmniej 5 lat gospodarstwo rolne. Zgodnie z przepisami spełnisz ten warunek, jeśli faktycznie pracowałeś w tym gospodarstwie i podejmowałeś wszystkie decyzje dotyczące jego prowadzenia. Co ważne, za gospodarstwo rolne uznaje się gospodarstwo, w którym powierzchnia nieruchomości rolnych jest nie mniejsza niż 1 ha.

Takie gospodarstwo możesz natomiast prowadzić przez wymagane 5 lat nie tylko na własnej, ale również wydzierżawionej ziemi, gdyż dzierżawa ziemi rolnej nie wymaga posiadania statusu rolnika indywidualnego. Powyższy warunek spełnisz również wtedy, jeśli wykażesz, że osobiście prowadziłeś gospodarstwo należące np. do członka rodziny, choć formalnie nie było ono twoją własnością. W tym przypadku będziesz mógł być bowiem uznany za tzw. samoistnego posiadacza nieruchomości rolnej.

Co ważne, oprócz tego musisz również wykazać, że przez cały okres prowadzenia gospodarstwa także mieszkałeś na terenie gminy, w której się ono znajduje.

Posiadanie kwalifikacji rolniczych

Do uzyskania statusu rolnika indywidualnego musisz mieć również odpowiednie kwalifikacje rolnicze. Według przepisów o posiadaniu takich kwalifikacji świadczy:

• wykształcenie rolnicze – może być to wykształcenie zasadnicze zawodowe, zasadnicze branżowe, średnie, średnie branżowe lub wyższe;
• tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy lub tytuł zawodowy mistrza, w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej;
• wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i jednocześnie co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie;
• wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem;
• wykształcenie średnie lub średnie branżowe inne niż rolnicze i co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie;
• co najmniej 5-letni staż pracy w rolnictwie.

Aby zostać rolnikiem indywidualnym, wystarczy zatem, że wykażesz odpowiedni staż pracy w rolnictwie. Do takiego stażu natomiast wlicza się m.in. okres:

• podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników;
• prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym o obszarze nie mniejszym niż 1 ha;
• zatrudnienia w gospodarstwie rolnym na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę;
• wykonywania pracy związanej z prowadzeniem działalności rolniczej w charakterze członka spółdzielni produkcji rolnej.

Przy zbyt małym stażu możesz także zdobyć odpowiednie wykształcenie rolnicze, choćby w szkole zawodowej lub na studiach podyplomowych. Wykaz akceptowanych kierunków znajdziesz w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 stycznia 2012 r. Co ciekawe, wśród nich są także kierunki tylko pośrednio związane z rolnictwem. Możesz bowiem zostać rolnikiem np. po studiach z weterynarii, zootechniki, ogrodnictwa, czy nawet architektury krajobrazu.

Ważne!
Kwalifikacje rolnicze przydadzą ci się także w sytuacji, jeśli będziesz chciał uzyskać zgodę KOWR na zakup ziemi rolnej, nie będąc rolnikiem indywidualnym w celu utworzenia gospodarstwa rodzinnego.

Obowiązki nabywcy ziemi rolnej

Jeśli już zdobędziesz status rolnika indywidualnego i kupisz ziemię rolną, to musisz mieć świadomość, że nie będziesz mógł nią swobodnie dysponować. Art. 2b Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego narzuca bowiem pewne ograniczenia i obowiązki nabywcy ziemi rolnej:

• obowiązek prowadzenia gospodarstwa rolnego, w skład którego weszła nabyta nieruchomość rolna, przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia tej nieruchomości (jeśli nabywcą jest osoba fizyczna, to gospodarstwo to musi prowadzić osobiście);
• zakaz zbycia lub oddania w posiadanie innym podmiotom nabytej ziemi rolnej w okresie 5 lat od jej nabycia – wyjątkiem jest sytuacja, gdy na zbycie nieruchomości wyda zgodę Dyrektor Generalny KOWR, który jednak może to zrobić głównie w wyniku wystąpienia ważnego interesu nabywcy lub interesu publicznego.

Dlaczego warto uzyskać status rolnika indywidualnego?

Uzyskanie statusu rolnika indywidualnego przede wszystkim ułatwi ci nabycie ziemi rolnej powyżej 1 ha. Może jednak przynieść także dodatkowe korzyści, ponieważ rolnikom przysługuje m.in.:

• preferencyjne opodatkowanie – podstawowa stawka podatku rolnego wynosi dzisiaj 215,85 zł za 1 ha gruntów gospodarstw rolnych i płaci się go tylko cztery razy w roku;
• niższy koszt ubezpieczeń społecznych – składki KRUS są znacznie niższe niż składki ZUS, a przy posiadaniu gospodarstwa do 6 ha można też być zwolnionym ze składek na ubezpieczenie zdrowotne;
• dostęp do różnych programów wsparcia rolników – w tym także do różnych dotacji unijnych i dopłat bezpośrednich;
• brak ograniczeń w nabywaniu ziemi rolnej – jedynym ograniczeniem jest tutaj łączna powierzchnia wszystkich nieruchomości, która nie może przekroczyć 300 ha.

Jak widzisz, opłaca się zostać rolnikiem indywidualnym i wbrew pozorom nie jest to tak trudne zadanie.

Przeczytaj również: Analiza użytków gruntowych i klas bonitacyjnych gleby